Οι νάνες μέλισσες είναι μακράν οι πιο κοινές μέλισσες σε όλη την τροπική Ασία. Η πιο κοινή από τις νάνες μέλισσες, είναι η Κόκκινη νάνα μέλισσα (Apis florea) η οποία έχει διανεμηθεί φυσικά από την Ινδική υποήπειρο, σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία μέχρι τη Μαλαισιανή χερσόνησο. Ένα άλλο είδος της νάνας μέλισσας, η Μαύρη νάνα μέλισσα (Apis andreniformis), είναι λιγότερο σύνηθης αλλά είναι επίσης διανεμημένη από τις Φιλιππίνες, στην Κίνα και το Μιανμάρ. Και τα δύο είδη συμπίπτουν στη νοτιοανατολική Ασία.
Εμφάνιση και συμπεριφορά
Και τα δύο είδη νάνων μελισσών μοιάζουν πολύ. Η Κόκκινη νάνα είναι κοκκινοκαφέ χρώματος και έχει ευδιάκριτα κόκκινες/ καφέ και λευκές και μαύρες ζώνες στην κοιλιά. Το μήκος του σώματος μιας εργάτριας που ψάχνει τροφή είναι 7-10mm, ενώ το μήκος των μπροστινών φτερών είναι ανάμεσα στο 6.0-6.9mm. Η μαύρη νάνα μέλισσα έχει περίπου το ίδιο μέγεθος, αλλά είναι πιο μαύρη στο χρώμα, όπως ορίζει το όνομα.
Η βιολογία δημιουργίας φωλιάς είναι επίσης πολύ παρόμοια. Οι νάνες μέλισσες χαρακτηρίζονται από τις εξωτερικές συνήθειες σχετικά με τη φωλιά τους και τη μεμονωμένη κηρήθρα τους. Οι φωλιές των νάνων αποτελούνται από μια μικρή φωλιά μεμονωμένης κηρήθρας (συνήθως λιγότερο από 25cm από άκρη σε άκρη) που είναι χτισμένη πάνω σε ένα μικρό κλαδί. Αυτή η μικρή φωλιά περιέχει ένα στεφάνι πάνω από το κλαδί για την αποθήκευση μελιού και για να χρησιμοποιείται από τις μέλισσες σαν πλατφόρμα για τους αναζητητές τροφής που φεύγουν και φτάνουν στη φωλιά. Η κηρήθρα των γόνων είναι προσαρτημένη κάτω από το κλαδί στήριξης σε μία μεμονωμένη κηρήθρα. Η κουρτίνα των μελισσών για μια μεγάλη αποικία μελισσών συνήθως έχει πάχος 3-4 μελισσών. Σε κάθε μεριά της φωλιάς πάνω στο κλαδί, οι μέλισσες συνήθως τοποθετούν ένα όριο πρόπολης πάνω στο κλαδί, που λειτουργεί σαν ένα κολλώδες και απωθητικό όριο προστασίας της φωλιάς από επιθέσεις άλλων εντόμων, όπως μυρμήγκια.
Δεδομένου ότι οι αποικίες των νάνων μελισσών συνήθως είναι πολύ μικρές (συνήθως μόνο μερικές χιλιάδες μέλισσες) και ότι παράγουν μόνο μια κηρήθρα για πολύ λίγο μέλι, οι νάνες δεν έχουν εξημερωθεί για παραγωγή μελιού ή υπηρεσίες επικονίασης. Εκτός από το μικρό τους μέγεθος και τις απλές, εκτεθειμένες, μεμονωμένης κηρήθρας φωλιές τους, ο περισσότερος βιολογικός τους κύκλος, η βιολογία και η συμπεριφορά, μοιάζει με τα άλλα είδη Apis.
Κατανομή
Οι νάνες μέλισσες συνήθως εγκαθιστούν τις αποικίες τους σε κρυφές περιοχές και χάρη στο γεγονός ότι δεν είναι πολύ επιθετικές, μπορούν εύκολα να παραμείνουν ανεντόπιστες για πολύ καιρό. Θεωρείται ότι το συμπεριφορικό αυτό χαρακτηριστικό έχει βοηθήσει στην εξάπλωση και επέκταση της Κόκκινης νάνας μέλισσας σε όλη τη Μέση Ανατολή και στην ανατολική Αφρική.
Η κόκκινη νάνα είναι πλέον ευρέως παρούσα στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν, Ιράκ, Ισραήλ, της Ιορδανίας, της Υεμένη και τη Σαουδικής Αραβίας όπως και του Σουδάν και της ανατολικής Αφρικής όπου οι πληθυσμοί της Κόκκινης νάνας μέλισσας έχουν εισαχθεί κατά λάθος. Αναφορές από αυτές τις περιοχές αναφέρουν ότι η Κόκκινη νάνα επεκτείνεται συνεχώς δυτικά με έναν εισβολικό τρόπο και έχει αρχίσει να κλέβει τις κυψέλες των Ευρωπαϊκών μελισσών, ακόμα και σε περιοχές πυκνοκατοικημένες από Ευρωπαϊκές μέλισσες.
Σύνδεση με εξωτικά ακάρεα
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την Ελλάδα αν έμπαιναν στη χώρα οι νάνες μέλισσες, είναι τα εξωτικά παρασιτικά ακάρεα που μπορεί να μεταφέρει μια φωλιά. Και η Κόκκινη και η Μαύρη νάνα μέλισσα, παρασιτούνται από τα Euvarroa wongsirii και Euvarroa sinhai, τα οποία είναι και τα δύο συγγενή των θανατηφόρων ακάρεων βαρρόα.
Έχουν διεξαχθεί κάποιες έρευνες πάνω στην ικανότητα της Euvarroa να παρασιτεί στις Ευρωπαϊκές μέλισσες (A. mellifera) και να επιβιώνει πάνω σε ενήλικες μέλισσες, παρόλα αυτά, η έρευνα σε αυτή την περιοχή είναι αρκετά περιορισμένη και το σενάριο παρασίτωσης των Ευρωπαϊκών μελισσών θεωρείται ιδιαίτερα απίθανο. Η ικανότητα του Euvarroa να παρασιτεί σε Ευρωπαϊκές μέλισσες στο φυσικό περιβάλλον της Ασίας όπου οι ντόπιες νάνες μέλισσες υπάρχουν με τις εισαγμένες Ευρωπαϊκές μέλισσες, δεν έχει παρατηρηθεί ή αναφερθεί πρόσφατα.
Αν και οι νάνες μέλισσες παρασιτούνται από αυτά τα ακάρεα, οι έρευνες δείχνουν ότι προκαλούν ελάχιστο αντίκτυπο για τις αποικίες των νάνων μελισσών, αφού είναι περιορισμένες να αναπαράγονται πάνω σε γόνους κηφήνων.
Επιπλέον των ακάρεων Euvarroa, έχουν παρατηρηθεί και τα ακάρεα Tropilaelaps (Tropilaelaps clareae) πάνω στις αποικίες των Κόκκινων νάνων μελισσών. Το ακάρεο Tropilaelaps είναι ικανό να πηδά πάνω από τις αποικίες των μελισσών.
